Jak dobrze
by mieć dzisioj tako koza
Tak se siedza i myśla co by tu
naszkryflać ło tej slonski kozie kiero my downi mianowali ciga
pszeca to taki samo stworzyni boże jak insze tela że pierońsko
złośliwe i uparte. Jak żech była małom dziołszkom mój ujek
kieryn chowoł koza przykludzioł jom do nas .A to po to, żeby
wygryzła trowa kierej mój tatulek nie mioł czasu wysiyc bo u niego
niby niy miała już czego żrać Dzisioj padajom ,że kozy to som
najlepsze kosiarki i to niy żodno nowiś bo już za mojich młodych
czasow ludzie ło tym wiedzieli .Toż ta koza jak była u ujka
wygryzła niy yno trowa we zegrodce i miedzy ale i spinała sie po
stromach . Połomała młode asty toż ujek sie łokropnie wkorzoł i
skuli tego przikludziooł jom do nas. Zawrzoł we chlywiku ale nie
pedzioł jaki to straszne złośliwe stworzyni. Wczas rano tatulek
godo do mje dziołcha idź wypuś ta ciga
niech poszkubie se trocha trowy bo na pewno zgłodniała .Toż jo
tyż łokropnie rada ,że moga ta koza wykludzić na łonka
poleciłach jak na krzidłach do tego chlywika. Wlazłach po cichu
dziwom sie a koza leży se spokojnie na ziymi jak jakoś paniczka i
wytrzeszczo na mje gały. Toż jo nic yno schylom sie zadkiym po
lancuch ,żeby ji założyć na kark a ta....... jak nie rypnie mje
ze zadku we sztyry litery i to tak ,że mje aż łodciepło.
Poleciałach z bekiym do chałupy a tatulek godo dziołcha
a ty to nie wiysz ,że niy stowo sie do kozy zadkiym bo akurat ta
ciga je łokropnie złośliwo niedarmo pszeca ujek jom przikludzioł
do nas bo jom mioł już doś .Potym bez pora dni niy umiałach
siedzieć na rzici ale co tam było to było alech miała nauczka do
końca życio. Boł to poczontek lot sześciesiontych łońskigo
wieku ,no coż powicie ,że je staro baba i prziznom sie do tego
bez bicio . Jak jo była jeszcze bajtlym to jak kieroś baba umarła
tak po piyndziesiontce to niy umiałach pokapować czamu po ni
ślimtajom a tłumaczyłach se to tak . - Pszeca tako staro baba to
i niy dziwota ,że umarła a dziecka łodchowane na swojim toż niy
muszom tak po ni ślimtać . Powiydzcie to dzisij kerej babie w tym
wieku to sie łobrazi na amyn .Koże se godać po mianie a niy ,żeby
ji tak wnuki przed ludziami godali starko. Coż taki czasy ale wroca
sie nazot do tej kozy .Chocioż moji doświadczyni s tom upartom
cigom było jaki było prziznom,że niejedyn roz tako koza żywiła
cołko familijo bo to niy było tak jak tera idziesz do sklepu po
mlyko, śmietonka czy syr .Somsiady mieli pole kiere musieli
łodrobić a jak nikaj niy robili zawodowo to fest musieli sie
nagimnastykować ,żeby dziecka miały jako taki życi. Toż wto mog
to chowoł krowy,świnie a ci biydniejsi kozy. Moji łojcowie
chowali krowa ale jak tata poszoł robić na gruba to przeciepli my
sie na koza . Na polu zaś sili reż, pszynica i łowies do kur i
sadzili zimioki .We zegrodce zaś były siote i sadzone jarziny. Ta
koza to łopuszczali my na lańcuchu po miedzy abo przibijali na
lańcuchu do takigo kolika . Jak by niy było trza pedzieć ,że my
sie wychowali na kozim mlyku bo mieli my i swojski mlyko i syr tak
,że biyda niy zaglondała nom we łoczy.Tak to zwykło ślonsko
ciga stała sie niejedyn roz żywicielkom cołki familije . Dzisioj
u nas we wsi momy jyno jedno gospodarstwo kaj gospodyni chowie kozy.
Przijyżdżajom do ni ludzie s całego powiatu po mlyko dlo dziecek
, bo te jak padajom majom uczulyni na te sklepowe. Acha była bych
zapomniała ,że jeszcze wiadziałach u nas kozy na placu
nowobudujoncego sie kościoła kaj te puszczone samopas wygryzają
wszystka trowa . Kejbyście wiedzieli jako dziecka majom uciecha bo
jak idom ze kaplicy po mszy to stowajom przi płocie i dziwajom sie
na te kozy a łojcowie radzi cykajom jim tyż fotografije .Tak to
zwykło slonsko ciga stała sie mis foto .
Prziszoł Antek do Francika bo
łokropnie boł ciekawy ło tym co ludzie na wsi godali.
Chcioł go sie spytać czy to je
prowda że se kupioł koza.
-Słuchej
Francik, nie wiym czy to prowda bezmała bołeś wczorej na torgu w
Rybniku i kupiułeś se koza je to prowda-
-ja ,Antek, je to prowda, kupioł
żech se koza-
-tak tyż żech myśloł ale
powiydz po co ci ta koza ni mosz małych dziecek to co bydziesz z tom
kozom robioł-
-No wiysz
dziecek ni mom ale idzie zima to se musza łogrzoć a padajom że ta
koza grzeje jak diobli a szporobliwo niy potrzebuje dużo wonglo-
-Francik co ty godosz Tyś
cołkiym zgupioł kupiołeś se koza żeby cie grzoła jak ty to
myślisz to je jakiś zboczyni -
-A czamu zboczyni co ty fandzolisz
przeca Ci godom prowda ta koza bez zima łogrzeje i
mje i moja baba.
-Nie rozumia
Cie Francik, koza kozom ale żeby grzoła i ciebie i Twoja baba monej
powiysz że i somsiadom jom pożyczosz jak im bydzie zima -
-No toć, moga i pożyczać
bydziesz widzioł jak przidzie uślimtano jesiyń i bydzie sztyjc
zima to przylecisz do mje żebych Ci jom pożyczoł -
-Ni nigdy nie byda taki gupi
nojwyży przida żeby jom wydojić a te mlyko kere łona mi do to se
som zwarza i wypija keby sie rozgrzoć bo padajom że na
przeziymbiyni nojlepsze je ciepłe kozi mlyko ze miodym -
-Ale
Antek ty mje wcale nie rozumisz, nie wiysz ło czym jo godom, jo
godom ło kozie-”
-no jo tyż -.
-ale moja koza niy dowo mlyka yno
grzeje -
-nie fandzol mi tu grzeje, widzioł
kto koza i to tako kerej trza dać do zeżarcio wongiel ciebie coś
siadło na rozum -
-to ciebie siadło ty idź do
twojigo starzika i spytej sie go ło ta koza to ci powiy jak je -
Poszoł Antek do starzika i sie go
pyto:
_Starziku, powiydzcie czy to może
być żeby koza żarła wongiel a jak sie rozchajcuje to grzeje, jo
wto niy wierza coś tu ni pasuje ,tyn gizd mje chyba robi za bozna -.
-No synku to jo ci powiym tak :
Francik se kupioł koza kero by go
grzoła bez zima som żech widzioł jak jom wczora prziwioz ze torgu
,a somsiod ze naprzeciwka pomog mu jom przikludzić do izby-
-Koniec świata koza we izbie
jeszcze żech ło czymś takim niy słyszoł -
-A jo jeszcze widzioł , jak
prziwioz z gruby tona wonglo do tej kozy-
-to jo już nic nie kapuja, przeca
koza żere trowa, siano, łoszkrabiny a niy wongiel-
-Ale Antek to niy ło tako koza
sie rozchodzi -
-a to som jeszcze insze rasy, taki
kere sie niy doji-
-no toć bo to tako koza kero
stoji u mje we szopie ze gratami i chyba jom dom na złom bo mom
cyntralne we chałupie-
-starziku chyba wom sie coś
pokićkało, ida łobejrzeć ta koza do tyj szopy-.
Przichodzi Antek za kwila i woło:
-starziku kaj je ta koza bo tam
yno stoji taki piecyk na wongiel keryn starka wyciepali jak żeście
se dali cyntralne łogrzywani do chałupy -
-no widzisz Antku to je ta koza no
i komu sie tera pokićkało-
obejrzicie se
jak dobrze by mieć dzisioj tako koza ,już by my sie niy boli zimy i
to w czasach kaj wongiel na woga złota .Hajcowali by my se w kuchni
wonglym, drzewym abo papiurami a jak by my połotwiyrali dźwiyrze do
sypialki to tyż by sie nagrzoło a i niy trza by było tela wonglo,
gazu abo sztromu toteż wiela by my zaszporowali .Yno jak by to
wyglondało ze strony wachtyrzy prawa budowlanego, ekologji to już
by musiali nom pedzieć szpece kierzi jak to padajom nikierzy som
mondrzejsi niż ustawa przewiduje .
foto Piec nazwany kozą wersja unowocześniona
Regina Sobik
